«Βιβλιοτρώγοντας»: Τροφή για σκέψη…

Η στήλη που ακολουθεί, παρατίθεται όχι επειδή είναι καλοκαίρι και «χρειάζεται ένα καλό βιβλίο για την παραλία». Ένα βιβλίο πάντα χρειάζεται, διότι οι ορίζοντες που σου ανοίγει σε περιμένουν να τους ανακαλύψεις…

Επιμέλεια: Νίκος Πολιουδάκης, Γιώργος Γκίκας

Έγκλημα και τιμωρία, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

Ξεκινώντας από ένα έγκλημα για το οποίο υπεύθυνη είναι η ίδια η κοινωνία, ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, στο πρόσωπο του θύτη που είναι συγχρόνως και θύμα, προβάλλει την υπαρξιακή του αγωνία σε έναν κόσμο ζοφερό. Με το «Έγκλημα και τιμωρία» ο συγγραφέας θέτει ενώπιόν μας το υπαρξιακό πρόβλημα: Ο φοιτητής Ρασκόλνικωφ, που έγινε δολοφόνος διαμαρτυρόμενος για την κοινωνική αδικία και καταγγέλλοντας την, προβληματίζεται αν σε τελευταία ανάλυση είναι ο ίδιος εγκληματίας, τη στιγμή που όσοι κάνουν τους πολέμους ευθύνονται για εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο. Η ψυχολογική ανάλυση του ήρωα από το μεγάλο Ρώσο συγγραφέα δίνει στο έργο βάθος και ο προβληματισμός του το καθιστά διαχρονικό. Δίκαια θεωρείται ένα από τα μεγάλα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και διδάσκεται σε πολλές σχολές Ψυχολογίας πανεπιστημίων του σύγχρονου κόσμου.

Γ.Γ.

Η Φάρμα των Ζώων, Τζωρτζ Όργουελ

Στη φάρμα της «καταπίεσης» τα ζώα αποφασίζουν να αναλάβουν δράση. Παρακινούμενα από ένα γουρούνι, το «Στρατηγό», σχεδιάζουν επανάσταση προκειμένου να ελευθερωθούν από τον αποπνικτικό ζυγό, που τους επέβαλαν οι άνθρωποι. Θα καταφέρουν να νικήσουν, ενώ τα γουρούνια, ως τα πιο έξυπνα και μορφωμένα ζώα, θα αναλάβουν την ηγεσία της ελεύθερης κατά τ’ άλλα φάρμας. Στην πορεία, ωστόσο, τα γουρούνια -ελέω «γλυκιάς» εξουσίας- θα αλλάξουν στάση. «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά είναι περισσότερο ίσα από κάποια άλλα», θα γίνει το νέο πρόσταγμα των γουρουνιών, που θα φτάσουν στο σημείο να ντύνονται ως άνθρωποι. Αυτά και άλλα πολλά, στο αλληγορικό πολιτικό μυθιστόρημα «Η Φάρμα των Ζώων» του συγγραφέα Τζωρτζ Όργουελ.

Ν.Π

.

Ο γέρος και η θάλασσα, Έρνεστ Χέμινγουεϊ

«Ο γέρος και η θάλασσα» του Έρνεστ Χέμινγουεϊ: Μια νουβέλα που μιλάει για έναν γέρο ψαρά, που μόνος και αβοήθητος παλεύει απελπισμένα στον ωκεανό, στα ανοιχτά της Κούβας, με έναν τεράστιο ξιφία. Ο Σαντιάγο, ένας γέρος μοναχικός, που οι άλλοι θεωρούν γρουσούζη, θα δώσει τη μεγαλύτερη και ίσως την τελευταία μάχη του με τον μεγάλο ξιφία μέσα στην θάλασσα. Θα χρησιμοποιήσει όλη τη μαστοριά, το μυαλό και την τέχνη του. Τρεις μέρες θα κρατήσει η μάχη και ο Σαντιάγο θα νικήσει. Όταν αργά την τρίτη νύχτα, θα μπει στο λιμάνι, δίπλα στη μικρή του βάρκα θα πλέει μονάχα το άσπρο κόκαλο από το τεράστιο ψάρι που καταβρόχθισαν στη διαδρομή οι καρχαρίες. Πρόκειται για μια σημαντική στιγμή της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ένα από τα αξεπέραστα έργα του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα, το σπουδαιότερο που γράφτηκε για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Γ.Γ.

1984, Ο Μεγάλος Αδελφός, Τζωτζ Όργουελ

Και αν η «Φάρμα των Ζώων» έκανε διάσημο και πλούσιο τον αντισταλινιστή -αλλά αριστερό- συγγραφέα Τζωρτζ Όργουελ, το τελευταίο του πολιτικό μυθιστόρημα «1984, Ο Μεγάλος Αδελφός» τον αποθέωσε στη νοερή λίστα των περί πολιτικού περιεχομένου γραφής δημιουργών. Ένα έργο γραμμένο το 1949, για το μακρινό τότε 1984, αλλά στην ουσία τόσο προφητικό για τα χρόνια που ακολούθησαν και την ιστορία που συνεχίζει να ρέει και μετά το Μιλένιουμ. Ο Μέγαλος Αδελφός παρακολουθεί τα πάντα μέσα από τις μεγάλες τηλεοθόνες και τα «αυτιά» του καθεστώτος του, που βρίσκονται πραγματικά παντού. Αν σκέφτεσαι, είναι εγκληματικό. Γι’ αυτό θα πρέπει να πεθάνεις αναμορφωμένος, αγαπώντας το Μεγάλο Αδερφό, αυτόν τον εγγυητή μιας επίπλαστης αρμονίας...

Ν.Π.

Το Διπλό βιβλίο, Δημήτρης Χατζής

Σπαρακτικό, ο μόνος τρόπος να χαρακτηρίσεις «Το Διπλό βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή. Ένα βιβλίο που μας αφορά και ταυτόχρονα δεν μας αφορά το θέμα του, είμαστε και δεν είμαστε εμείς που αντικατοπτριζόμαστε σε αυτό. Γραμμένο με τρόπο πρωτοποριακό, χωρίς να γνωρίζεις ανά πάσα στιγμή ποιος είναι ο αφηγητής και ποιος ο συγγραφέας, το βιβλίο λύνει στο τέλος κάποιες αυταπάτες, μιλά με σαφήνεια για διαχρονικά θέματα (χαμένες ζωές, μοναξιά στα όρια της τρέλας, αποξένωση από την δουλειά, την αγάπη, τον έρωτα, τον εαυτό μας) είναι κάτι παραπάνω από μια κλασική ιστορία μετανάστευσης. Δεν είναι η ξενιτιά το θέμα του βιβλίου, αυτό είναι το εντυπωσιακό. Το θέμα του είναι η ίδια η ζωή, σπασμένη από αποφάσεις που πάρθηκαν και δεν πάρθηκαν, καταστάσεις εκτός και εντός χαρακτήρα, μια ατομικότητα αποκαρδιωτική ακόμα και μέσα στην αγία ελληνική οικογένεια. Σε μιαν άλλη εποχή, ταραγμένη, στην εποχή του Εμφυλίου, της Χούντας, σε μιαν άλλη κατάσταση του Γκασταρμπάιτερ στη Γερμανία∙ που όμως δεν πρωταγωνιστεί.

Γ.Γ.

Περί φωτίσεως, Ζοζέ Σαραμάγκου

Σε κάποια χώρα γίνονται εκλογές, στις οποίες πρώτη δύναμη αναδεικνύεται το λευκό με ποσοστό περίπου 70%. Το πολιτικό σύστημα κλονίζεται. Οι εκλογές επαναλαμβάνονται την επόμενη Κυριακή και το λευκό πάλι θριαμβεύει, με ποσοστό άνω του 80%. Τα δύο μεγάλα κόμματα και το σύνολο του κρατικού μηχανισμού εγκαταλείπουν την πόλη και οργανώνουν σχέδια για να ανακαλύψουν τον υποκινητή της αυθόρμητης «εξέγερσης». Όμως, ο πληθυσμός της πόλης έχει αφυπνιστεί και «φωτιστεί», ανακαλύπτοντας ξανά χαμένες αξίες, όπως η αλληλεγγύη και η συλλογικότητα. Αυτή τη «νέα» κατάσταση περιγράφει στο βιβλίο του με τον τίτλο «Περί φωτίσεως» ο Ζοζέ Σαραμάγκου, το οποίο έρχεται ως «αντίθετη» συνέχεια του πρότερου μυθιστορήματός του «Περί τυφλότητος». Το αυτοεξόριστο «σύστημα», ωστόσο, καραδοκεί...

Ν.Π.

Εκατό Χρόνια Μοναξιάς, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες

Ελάχιστα έργα στην παγκόσμια λογοτεχνία μπορούν να φέρουν άξια τον τίτλο «τοιχογραφία» μιας εποχής, ενός λαού, μιας συγκλονιστικής συλλογικής εμπειρίας. Ένα από αυτά είναι αδιαμφισβήτητα το «Εκατό Χρόνια Μοναξιάς» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Τοιχογραφία πράγματι της μοίρας όχι μόνο της Κολομβίας, αλλά ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής, που για δύο αιώνες τώρα παλεύει απεγνωσμένα, πιασμένη σε φοβερό δόκανο, να βρει μια διέξοδο. Την αγωνία και το σισύφειο χαρακτήρα αυτής της πάλης δίνει ο Μάρκες με αξεπέραστη λογοτεχνική μαεστρία, περιγράφοντας την τραγική πορεία του ήρωα της ελευθερίας συνταγματάρχη Αουρελιάνο Μπουενδία από την ώρα της υπέρτατης προσφοράς ως τη στιγμή της έσχατης φθοράς και της προσωπικής ολοκληρωτικής εκμηδένισης. Ένας ήρωας που γύρω του μπλέκονται φοβερά πεπρωμένα, που αγγίζουν και τελικά συνθλίβουν τα πιο στενά του συγγενικά πρόσωπα, τους ανθρώπους του τόπου που γεννήθηκε και τελικά όλους όσοι στάθηκαν δίπλα του στο μεγάλο αγώνα.

Γ.Γ.

Fight Club, Τσακ Πόλανικ

«Fight Club» (σ.σ.: Λέσχη Πάλης): Χάος, αναρχία, σαπούνι… Πολλοί απορούν πως γίνεται να γυρίστηκε μια τέτοια ταινία -μια πραγματική γροθιά στον υπερ-καταναλωτισμό και το οικονομικό κατεστημένο των πολυεθνικών- που θίγει καταστάσεις με το όνομά τους, κυριολεκτικά! Μια πρώτη απάντηση είναι ότι η ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ δε θα μπορούσε να γυριστεί, αν δεν είχε προηγηθεί το ομώνυμο συγγραφικό έργο του Τσακ Πόλανικ. Το «στόρι» έχει ως εξής: Ένας γραφειοκράτης, που πάσχει από αϋπνίες, αναζητά τρόπους να υπάρξει μέσα στην καθόλα «γεμάτη» από κομφόρ καθημερινότητά του. Η ζωή του θα αλλάξει όταν μοιραία θα συναντηθεί (;) με τον Τάιλερ Ντέρντεν. Θα ιδρύσουν μαζί μια Λέσχη Πάλης. Κανόνας 1^ος: Δε μιλάς για τη Λέσχη Πάλης. Διάβασε γι’ αυτήν…

Ν.Π.

Ο ξένος, Άλμπερτ Καμύ

«Ο ξένος», από τον Άλμπερτ Καμύ: Η ιστορία ενός ανθρώπου που δίχως τίποτα το ηρωικό στη συμπεριφορά του δέχεται να πεθάνει για την αλήθεια. Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο Μερσώ, αρνείται τη συμβατικότητα της καθημερινής ζωής και αδιαφορεί για τις συναισθηματικές και ηθικές αξίες της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει. Κατηγορείται όχι τόσο για το έγκλημα που έχει διαπράξει όσο για το ότι είναι διαφορετικός από τους ομοίους του. Τι είναι τελικά όμως ο πρωταγωνιστής του βιβλίου; Ένας ξένος; Ως προς τους ανθρώπους, την κοινωνία ή και τα δύο μαζί; Μήπως ξένος προς τον εαυτό του; Γιατί, όμως, αυτή η «ξένωσις» μας προκαλεί τόση οικειότητα με τον ήρωα; Μάλλον τον νιώθουμε σαν έναν από μας τελικά.. Ή λίγο από όλα αυτά…

Γ.Γ.

Πόρτο Λεόνε, Λευτέρης Καπώνης

«Ο Ολυμπιακός είναι όπως η συννεφιασμένη Κυριακή του Τσιτσάνη. Είναι οι γειτονιές της Δραπετσώνας, τα Ταμπούρια, το λιμάνι, αυτό είναι ο Ολυμπιακός. Κι ο Βαμβακάρης. Και το βλέμμα των ανθρώπων αυτής της πόλης που μεγάλωσα…». Το εν λόγω απόσπασμα είναι παρμένο από το βιβλίο του Λευτέρη Καπώνη «Πόρτο Λεόνε». Ποιο είναι το εκπληκτικό στο παραπάνω κομμάτι; Το τόσο αληθινό ψέμα του συγγραφέα! Η ζωντάνια και η αμεσότητα των αναφορών των ηρώων στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, σε κάνουν να βάλεις στο χέρι σου τη φωτιά ότι ο συγγραφέας κατάγεται από κει. Κι όμως όχι. Η γνώση για την πόλη και η εμπειρία του με το Θρύλο απλώς χαρίζουν ένα συγκινητικό μυθιστόρημα, γεμάτο από ανδρική φιλία, έρωτα και φυσικά πολύ Ολυμπιακό.

Ν.Π.