Τετάρτη 1 Σεπτεμβρίου 2010

ΜΜΕ, τέταρτη εξουσία ή μήπως πρώτη;

Οι βασικές μορφές εξουσίας που απαρτίζουν το πολιτειακό σύστημα της χώρας μας είναι τρεις: η νομοθετική, η εκτελεστική και η δικαστική. Ως τέταρτη και συνοδευτική εξουσία (όχι με την έννοια αυτή καθεαυτή) ακολουθεί ο Τύπος, κύριος εκφραστής της ελευθερίας του λόγου, της ελεύθερης ενημέρωσης και του δημοσίου διαλόγου, όπως επιτάσσει το σύγχρονο δημοκρατικό μας πολίτευμα.
Αρχικά ως «Τύπος» χαρακτηριζόταν μόνον το κομμάτι της έντυπης επικοινωνίας. Στις μέρες μας «Τύπος» έχει επικρατήσει να αποκαλείται το σύνολο των μέσων ενημέρωσης ενός τόπου, ανεξαρτήτως μορφής. Η τηλεόραση, η πλέον αναγκαία οικιακή συσκευή, μέσω της αμεσότητάς της έχει κατορθώσει να αποτελεί το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας, παρά την συνεχώς αναπτυσσόμενη τεχνολογία και την παρουσία του διαδικτύου. Με την ανάπτυξη της τηλεόρασης σε διεθνές επίπεδο, ειδικά προς τα τέλη του περασμένου αιώνα και την εμφάνιση των ιδιωτικών καναλιών, ο πολίτης ενός δημοκρατικού καθεστώτος σταμάτησε να νιώθει τόσο αμέτοχος.
Η ιδιωτική τηλεόραση προσέδωσε την έννοια της εντονότερης συμμετοχής στα καθημερινά πράγματα και το δημόσιο διάλογο, προσφέροντας περισσότερα προγράμματα, ποιοτικά και μη, περισσότερες πολιτικές, αθλητικές και κοινωνικού χαρακτήρα εκπομπές και talkshow, αποφεύγοντας, σε αρχικό τουλάχιστον στάδιο, τις εξαρτήσεις από «τρίτους» και την υιοθέτηση μεροληπτικών συμπεριφορών, πράγμα που συνέβαινε και συμβαίνει κατά κόρον στις εκάστοτε κρατικές ραδιοτηλεοράσεις, που ακολουθούν τη γραμμή των κυβερνήσεων που τις ελέγχουν, άλλοτε διακριτικά κι άλλοτε εμφανέστατα.
Η ψευδαίσθηση της πιο ενεργούς συμμετοχής του πολίτη/τηλεθεατή στην καθημερινή ροή των γεγονότων, δεν άργησε να εμφανισθεί και στην Ελλάδα του ’90, με την απελευθέρωση των ερτζιανών κυμάτων, την δημιουργία των ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών και την απογείωση του ρόλου της διαφήμισης για τα κανάλια αυτά, ως κύριας πηγής εσόδων, προκειμένου για την επιβίωση και την περαιτέρω ανάπτυξή τους.
Έκτοτε, οι «ελεύθεροι» πολίτες της δημοκρατικής αυτής χώρας δεν έχουν πάψει μέσω των τηλεοπτικών τους δεκτών να παρακολουθούν/«καταναλώνουν» πρόσωπα διάσημα και άγνωστα, γεγονότα τοπικά και υπερεθνικά, σημαντικά και λιγότερο σημαντικά ή ασήμαντα, ψυχαγωγικά προγράμματα αξιόλογα και λιγότερο αξιόλογα, reality show, ταινίες πραγματικά έργα τέχνης και άλλες απλώς «δολοφόνους της ώρας», πληροφορίες ποικίλες και πάνω απ’ όλα πολλή, πολλή, πολλή διαφήμιση. Και επειδή ο δημόσιος διάλογος μάλλον πουλάει, ειδικά σε δύσκολες εποχές, δεν άργησε να εμπορευματοποιηθεί.
Η διαφήμιση εισχώρησε ακόμη και στα δελτία ειδήσεων, τα οποία τα τελευταία χρόνια έχουν μετατραπεί σε πολιτικά talkshow, όπου δημοσιογράφοι ανταλλάσσουν απόψεις με δημοσιογράφους, πολιτικοί με πολιτικούς, πολιτικοί με δημοσιογράφους. Διαφωνούν, φωνάζουν, ρητορεύουν, δημιουργούν ίντριγκες. Όλοι τους εντάσσονται στο σύγχρονο τηλεοπτικό star system, το οποίο έρχονται να συμπληρώσουν τα συνεχώς προβαλλόμενα πρόσωπα της λεγόμενης showbiz. Πέρα, λοιπόν, από τις λιγοστές πλέον ειδήσεις που προσφέρει η τηλεόραση, ο Έλληνας τηλεθεατής/συμμετέχων/πολίτης δε σταματά να καταναλώνει ατέλειωτο αποπροσανατολισμό και κατευθυνόμενες πληροφορίες, καθώς τα ιδιωτικά κανάλια δεν αρκέστηκαν στα διαφημιστικά έσοδά τους.
Η εμπλοκή του κύριου επικοινωνιακού μέσου, της τηλεόρασης, αλλά και άλλων ΜΜΕ με πολιτικοοικονομικά συμφέροντα ακυρώνει το ρόλο τους ως μεσαζόντων για τη διεξαγωγή του δημοσίου διαλόγου. Ο πολίτης δε συμμετέχει, νομίζει πως συμμετέχει, δεν ενημερώνεται ουσιαστικά, απλώς καταναλώνει φόβο και φαινομενική ένταση. Κι όταν πάνε να ξεφύγουν τα πράγματα, μια εμπορική αισθηματική ταινία μπορεί να συνιστά την κατάλληλη ευκαιρία να επανέλθει η «νηνεμία» στις τάξεις του κοινού. Άρα, μήπως είναι ριγμένος ο Τύπος, χαρακτηριζόμενος ως 4η μορφή εξουσίας;
Εφόσον το επικοινωνιακό κομμάτι της πολιτικής ανήκει στη «δικαιοδοσία» του, στην ουσία δε θα έπρεπε να προηγείται των υπολοίπων θεσμοθετημένων πρακτικών εξουσιών (τουλάχιστον της νομοθετικής και της εκτελεστικής, καθώς σε θεωρητικό επίπεδο η δικαστική είναι ανεξάρτητη); Είτε ως τέταρτη, είτε ως πρώτη εξουσία, τα ΜΜΕ είναι αυτά που πρώτα κινούν τα νήματα. Δυστυχώς, το προαναφερθέν, «σύστημα αστέρων» αποτελεί την άτυπη ελίτ των ΜΜΕ, με ένα σημαντικό μειονέκτημα όμως: τα αστέρια φωτίζουν για να προσανατολίζουν και να δείχνουν το δρόμο και όχι για να μπερδεύουν και εν τέλει να στραβώνουν αυτούς που τα εμπιστεύονται.

Ν.Π.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου