Περί Τζόκερ: Το πρόβλημα είναι ότι δεν ακούς…

Το πρόβλημα είναι ότι δεν ακούς. Εσύ, εγώ, εσείς, εμείς, αυτοί. Κανείς μας δεν ακούει. Δεν ακούει κανείς αυτόν, που γίνεται αντιληπτός ίσως μόνο για την ιδιαιτερότητά του. Αυτόν, που έχει μόνο αρνητικές σκέψεις, με πρώτο στόχο τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτόν, που πονά δίπλα μας εσωτερικά και την ίδια στιγμή γνωρίζουμε πως αυτό του συμβαίνει, πατώντας του ακόμη και την πληγή, μεγαλώνοντάς την. Εκείνον τον απόκληρο της ζωής, που θα ήθελε να κάνει τους άλλους να γελάνε, την ώρα που ο ίδιος προσπαθεί να προβάρει ένα χαρούμενο προσωπείο στον καθρέφτη.

Ένας τέτοιος που δε γελά -και δε θες να ακούς- είναι και ο Τζόκερ. Ένας γελωτοποιός, ακατάλληλος μάλλον για το εν λόγω επάγγελμα. Ένας τύπος περιθωριακός, που κακαρίζει νευρικά λόγω ενός τραγικού «κουσουριού» από την παιδική του ηλικία, όταν βρεθεί σε καθεστώς έντονης συναισθηματικής πίεσης. Και δε γελά ποτέ πραγματικά, καθώς δεν ξέρει τι θα πει γέλιο, χαρά, αποδοχή, νορμάλ καθημερινότητα, έστω κάτι κοντά σε αυτά, που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος «τα καλά μιας φυσιολογικής ζωής». Γιατί είναι πολύ άρρωστος, δε γεννήθηκε όμως και έτσι. Το πρόβλημα ξεκινά από ένα πράγμα, τελικά. Τι σκατά θα πει «κανονικότητα» πια;

Κανονικότητα: Είναι η οικογένεια. Η δουλειά. Η εκπαίδευση για… την εκπαίδευση. Η ανάγκη για επιβίωση. Οι στερήσεις. Το χρήμα. Το να μπορείς να αγοράζεις, να καταναλώνεις όσα χρειάζεσαι, έως και όσα δε χρειάζεσαι. Η κουλτούρα της τηλεόρασης. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, όπως εγκαθιδρύθηκε από τα μέσα του περασμένου αιώνα κυρίως κι έπειτα. Οι κοινωνικές τάξεις. Η ελίτ και η πλέμπα- απαραίτητοι και οι δύο, μάλλον. Οι έχοντες, οι δυνατοί, οι σταρ, τα άφταστα πρότυπα και από την άλλη εκείνοι, που θα ήθελαν να μοιάσουν στους πρώτους και εναποθέτοντας τις ελπίδες τους για σωτηρία σε αυτούς τους λίγους, μέσα σε μια ματαιόδοξη μιζέρια. Είναι τα αποπνικτικά σκουπίδια γύρω τριγύρω, τα πραγματικά και τα μη. Το κυνήγι του ονείρου, αλλά μόνο το κυνήγι, όχι το ίδιο το όνειρο.

Όλη αυτήν την έννοια της «κανονικότητας» έρχεται παρ’ όλα αυτά να ταράξει, ή καλύτερα να βρει το ρόλο της μέσα της, μία σημαντική έννοια που ακούει στον τίτλο «ψυχική υγεία». Κάτι που ισούταν και ισούται ακόμη σε μεγάλο βαθμό με δυσπρόσιτο ταμπού. Ψυχική υγειά κλονισμένη (ή απλώς ψυχική ασθένεια) είναι κάτι που συνάδει με φόβο και τρόμο για τους φαινομενικά υγιείς στην ψυχή. Ο Τζόκερ ανήκει, ωστόσο, σε αυτήν την κανονικότητα, είναι μέρος της στη χειρότερη μορφή της, αφού συγκεντρώνει όλα σχεδόν τα αρνητικά της ζωής πάνω του και έρχεται με μαθηματική συνέπεια σε σύγκρουση με αυτήν.

Ο αντιήρωας αυτός, που μόνο «υπερκακό» δεν συνιστά, συνυπάρχει με την διαλυμένη ψυχή του, συντηρούμενος στη ζωή από την αγάπη του για την άρρωστη επίσης ψυχικά και έγκλειστη στο κοινό τους διαμέρισμα μάνα του. Συνεπικουρούμενος από φάρμακα, τα οποία πρέπει μετά από συνεδρίες με ειδικό να γράφονται, να εγκρίνονται, να αλλάζουν ή να ενισχύονται, προσπαθεί να μείνει ισορροπημένος. Ακολουθώντας το μοτίβο βιοπάλη, αναγκαστική απομόνωση, ανοχή στην αδικία ακόμη και από αυτούς που μοιράζονται το ίδιο σκαλοπάτι, δεν αργεί να δημιουργεί ένα δικό του φανταστικό σύμπαν, στο οποίο έννοιες όπως ευτυχία, αναγνώριση, θετικά συναισθήματα και έρωτας μπορούν και έχουν θέση.

Το μπαμ αναπόφευκτα θα έρθει και θα έχει συνέπειες κοινωνικών διαστάσεων. Τον συμπαθούμε για αυτό; Τον δικαιολογούμε; Τον κατανοούμε; Μπαίνουμε στη θέση του και λέμε ευθαρσώς «κι εγώ το ίδιο θα έκανα»; Τον αντιμετωπίζουμε από την άλλη ως τρελό, που δε θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να κυκλοφορεί ελεύθερος; Είναι ένας κλόουν από τους πολλούς αχρείαστους και παρακατιανούς αυτής της κοινωνίας, μεταφράζοντας ελεύθερα μια τηλεοπτική δήλωση του μεγιστάνα μπαμπά Γουέιν; Είναι αυτός που δεν ακούς, γιατί δε θα έπρεπε να κυκλοφορεί δίπλα σου; Είναι τελικά αυτό που φοβάσαι ότι μπορείς να γίνεις; Είναι αυτός θα ήθελες να είσαι, βρισκόμενος απέναντι σε αυτούς που σε καταδυναστεύουν και σου πουλούν «κανονική» ζωή σκοτώνοντας την ψυχή σου πρώτα;

Ό, τι και αν είναι, ένας τέτοιος άνθρωπος υπήρχε και υπάρχει δίπλα μας, παλεύοντας με τους δαίμονές του, πέφτοντας παραδομένος και παίρνοντας μαζί του και άλλους στην πτώση του. Ή νικώντας αυτούς τους δαίμονες, αργά ή γρήγορα. Υπάρχει όμως και μέσα μας, ως βόμβα έτοιμη να κλονίσει την κοινώς αποδεχούμενη κανονικότητα, που κινείται από δυσβάσταχτα πρέπει και ψευδανάγκες, από ένα «καρκινικό» άγχος επιβίωσης και ύπαρξης, από μια ατελείωτη μοναξιά, ουσιαστικά, μέσα στο τόσο πλήθος.

Η απάντηση δε βρίσκεται στα πεπραγμένα του Τζόκερ και στους εκάστοτε επίδοξους ομοίους του. Υπάρχει στην κάθε μικρή επανάσταση, που δεν πυροδοτεί την προαναφερόμενη βόμβα, που δε θρέφει τη γάγγραινα που κατατρώει το μέσα μας. Αυτό που λέγεται ψυχή και προέχει να προστατεύεται. Ας μιλήσουμε για αυτήν, λοιπόν. Ας την ακούσουμε μέσα μας και δίπλα μας.

Ν.Π.